راستش سپهر از خیلی وقت پیش(حدود 9 یا یکسالگی) شروع کرد به گاز گرفتن.از گاز گرفتن شونه ها شروع شد. وقتی که بغلش میکردم، شونه ام رو گاز میگرفت و منم محکم لپشو میگرفتم و دعوا میکردم. و اونم شروع میکرد به گریه کردن.ولی کم کم شروع کرد به گاز گرفتن همه. خیلی هم بدطور گاز میگیره. طوری که تا یک هفته دست طرف کبود می مونه. باور کنی هنوز شک دارم که چه زمانی گاز میگیره. وقتی که هیجان زده س، وقتی که میخواد از خودش دفاع کنه، وقتی که لجش میگیره. بخدا هنوز نمیدونم. اوایل وقتی دست مادرشوهرم رو گاز میگرفت، هرچقدر هم که اون دستش رو بالا و پایین میبرد که سپهر ولش کنه، به خدا کله ی سپهر هم با دست مادرشوهرم بالا و پایین میرفت.
بارها توی جمع هم بچه هار و گاز گرفته و بچه ها دیگه باهاش بازی نکردن.یه روز که گذاشته بودمش خونه ی مادرشوهرم، خواهرشوهرم سپهر رو میزاره کنار بچه اش رو که حدود 4 ماهشه و میخواسته عکس بگیره. میگه اصلاً متوجه نشدم که چه وقت دست آیسان (دخترش) توی دهن سپهر رفت.
دیروز هم توی مهدکودک دست یکی از هم مهدیهاش رو گاز گرفته و کلی مایه خجالت شد. به خدا دارم دیوونه میشم . نمیدونم چه راهی رو باید پیش بگیرم.همکارم میگه پسرخواهرش هم همینطور بوده و مامانش دستش رو داغ کرده و از اون موقع دیگه این کار رو نکرده. ولی من دلم نمیاد این کار رو بکنم.
ولی واقعا داره دیوونه ام میکنه وقتی میبینم بچه ها رو گاز میگیره و غیر از کلی خجالت زدگی واسه من، بچه ها کمتر طرفش میان و همش داد میزن گاز میگیره گاز میگیره.
تورو خدا یه راهی جلو پام بزار که هرچه زودتر این عادت بدش رو ترک کنه.

برخي از كودكان عادت بد گاز گرفتن دارند و اين رفتار والدين آنها را آزرده مي كند. جلوگيري از ادامه اين رفتار در كودك بسيار مهم است زيرا اگر اين رفتار در اين دوران كنترل نشود بعدها كودك و خانواده او را با مشكلات جدي تري روبه رو خواهد ساخت. والدين براي مقابله با اين رفتار در كودك بايد نكاتي را رعايت كنند.
● علت يابي
هنگام گاز گرفتن كودك، والدين بايد علت اين تغيير رفتار را در كودك پيدا كنند. عصبانيت، ناتواني و . . . مي توانند از جمله اين علل باشند.
● آرامش
والدين بايد آرامش خود را حفظ كرده و عكس العمل شديدي در برابر اين رفتار كودك از خود نشان ندهند.
● آگاهي دادن به كودك
اگر چه كودكان در اين سنين هنوز قادر نيستند صحبت كنند، ولي مفهوم درد را متوجه مي شوند و مفهوم علت و معلول را درك مي كنند. پدر و مادر نيز بايد با صدايي آرام و قاطع به كودك بگويند كه اين عمل او باعث آسيب و ناراحتي ديگران مي شود.
● آموزش
به مرور با رشد كودك والدين بايد لغاتي را به كودك آموزش دهند كه بتواند احساساتش را در قالب آن لغات بيان كند و اگر كودك قادر به سخن گفتن نيست به او بياموزند با علائم احساس ناراحتي، درد و . . . خود را به ديگران نشان دهد.
● فراهم آوردن شرايط
اگر كودك در شرايط خاص كنترل خود را از دست داده و اقدام به گاز گرفتن مي كند، والدين بايد او را از اين شرايط دور نگه داشته و به مرور او را آماده رويارويي با اين شرايط كنند.
● تعريف از كودك
والدين علاوه بر اين كه بايد كودك را متوجه رفتار اشتباهش كنند، نبايد تعريف و تمجيد از او را نيز فراموش كنند. توجه به رفتار مثبت كودك و دادن هديه و تشويق او در حفظ رفتار مثبت و عكس العمل صحيح از جانب او مؤثر خواهد بود.

بيشتر كودكان كوچكتر از 3 سال اطرافيان خود را حداقل يك مرتبه گاز مي‌گيرند. بيشتر همين كودكان اين عادت خود را به خودي خود از دست مي‌دهند. اما اگر اين عادت بعد از سن 3 سالگي هنوز ادامه يابد و مرتبا تكرار شود نياز به توجه و درمان دارد.

گاز گرفتن هميشه عمدي و آگاهانه نيست و به ندرت ممكن است باعث آسيب جدي به ديگران شود و يا بيانگر خطر جدي باشد.


چرا كودكان گاز مي‌گيرند؟

دليل كودكان براي اين كار متفاوت است و اين وابسته به سن آنها مي‌باشد.

- كودكان بين سنين 5 تا 7 ماه: كودكان در اين سن اطرافيان خود را گاز مي‌گيرند به خصوص اگر احساس ناراحتي در اطراف دهان خود داشته باشند وي ا گر به دليل دندان در آوردن دچار درد باشند. در اين حالت اغلب پرستار خود يا مادر را در هنگام شيردهي گاز مي‌گيرند. خبر خوب اينكه در چنين مواقعي به محض ديدن و يا شنيدن عكس العمل اطرافيان ياد مي‌گيرند كه ديگر گاز نگيرند.

- كودكان بين سنين 8 تا 14 ماهگي: اين كودكان معمولا اطرافيان خود را گاز مي‌گيرند تا هيجان خود را بروز دهند. در اين حالت بيشتر پرستار و يا كودكان ديگر در اطراف خود را هدف قرار مي‌دهند كه البته با شنيدن كلمه "نه" از اين كار دست مي‌كشند.

- كودكان بين سنين 15 تا 36 ماهگي: كودكاني كه در اين فاصله سني گاز مي‌گيرند اغلب به دليل عصبانيت و يا تنها به خاطر داشتن قدرت كنترل ديگران اين كار را انجام مي‌دهند. در اين سن اغلب كودكان ديگر را گاز مي‌گيرند و كمتر پرستار مورد هدف قرار مي‌گيرد. كودكان دراين سن بعد از آموزش ياد مي‌گيرند كه اين رفتار صحيح و مورد قبولي نيست.
- بعد از سه سالگي: كودكان هنگامي كه احساس ضعف و يا ترس كنند گاز مي‌گيرند. مثلا موقعي كه در جنگ و جدالي بازنده شوند و يا زماني كه از اسيب و ازار ديگران بترسند.كودكاني كه در اين سن به طور مرتب ديگران را گاز مي‌گيرند نياز به توجه و درمان دارند. اين نوع گاز گرفتن در اين سن مي‌تواند دال بر داشتن مشكل در بروز احساسات كودك باشد و يا عدم توانايي در كنترل خويشتن.

گاز گرفتن در شرايط مختلف اتفاق مي‌افتد، به خصوص زماني كه كودكان دور همديگر جمع باشند. در امريكا بزرگترين مشكل مراكز مراقبت از كودك ناشي از همين عادت ناپسند آنها است. اغلب مواقع مي‌توان با كمك به كودك در بروز احساساتش به طور صحيح مانع از اين رفتار ناخوشايند وي شد. البته كودكاني كه به طور مداوم اين حركت را انجام مي‌دهند نياز به مراقبت ويژه دارند و بهتر است كه دورتر از كودكان ديگر مورد مراقبت واقع شوند.
گاز گرفتن در كودكان بعدها معمولا منجر به مشكلات رفتاري نمي شود. اما كودكاني كه مرتب گاز مي‌گيرند و يا ساير رفتار‌هاي خشونت آميز را از خود نشان مي‌دهند و به خصوص زماني كه بزرگتر از 3 سال هستند ممكن است دچار مشكلات عاطفي و يا باليني باشند كه نياز به درمان ويژه دارد.

تا 18 ماهه

وقتي در حال بازي با كودكتان هستيد ناگهان كودك دستتان را گاز مي گيرد. چه بايد كرد؟

آنچه نبايد انجام دهيد.

1ــ گاز نگيريد، بعضي والدين فكر مي كنند گاز گرفتن متقابل به كودك ياد مي دهد كه گاز نگيرد، اما كودكان نمي دانند كه گاز گرفتنشان باعث درد شما مي شود و برعكس. تنها اثرش اين است كه به هر دوتان آسيب مي رسد و روابطتان خدشه دار مي شود.

آنچه بايد انجام دهيد.

1ــ كودك را به كناري زده و محكم بگوييد �گاز گرفتن درد دارد.�

2ــ متناوباً رفتاري مثل در آغوش گرفتن كودك را نشان دهيد.

3ــ به كودك جسمي نرم (مثل دندوني) بدهيد تا كودك گاز بگيرد.

كودكان منمن، جيغ زدن، گريه و گاز گرفتن را انجام مي دهند تا با نيازهاشان ارتباط برقرار كنند. لمس و كشف مي كنند تا در مورد خود و محيط اطرافشان شناخت پيدا كنند. نه اينكه آسيب زده يا سرپيچي كنند. آن رفتارهاي كودك كه خطرناكند يا به ديگران آسيب مي رسانند را بايستي محدود كنيم. اما نبايستي كودكان را بترسانيم يا به آنها آسيبي برسانيم.

هدف ما كمك به كودكانمان است كه احساساتشان را بدون صدمه به خود يا ديگران نشان دهند.

1ــ مراقب نشانه ها باشيد و ياد دهيد زماني كه كودك خيلي هيجان زده يا ناراحت است، ناراحتي خود را بيان كند.

2ــ به كودك بفهمانيد كه چگونه نيازهايش را به طرق مختلف مثل كف زدن يا خنديدن بيان كند.

3ــ در پاسخ و واكنش ثابت قدم باشيد.

کودکانی که گاز می گیرند

چند روز پیش با یکی از دوستانم مشغول گفت وگوی تلفنی بودم او از دست پسر کوچکش شاکی بود و می گفت: «دیشب برای صرف شام به خانه خواهرم دعوت شده بودم. با هم گرم صحبت بودیم که ناگهان دختر ۸ ماهه اش جیغ کشید. وقتی نگاه کردم دیدم پسرم گوش دخترک بینوا را به دندان گرفته است. خیلی خجالت می کشم. نمی دانم چه باید بکنم...

حتی موقع شیرخوردن هم سینه ام را گاز می گیرد. خلاصه هرچی دستش برسد گاز می گیرد.» در گفت وگو با دکتر نسرین امیری، فوق تخصص روان پزشکی اطفال و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی، درباره گاز گرفتن کودکان صحبت کرده ایم.

▪ خانم دکتر! بسیاری از والدین نگران گازگرفتن فرزندشان هستند. لطفا دلیل این امر را توضیح دهید.

کودک با گاز گرفتن، درک بهتری از اشیای پیرامونش پیدا می کند و از اطلاعات به دست آمده لذت می برد و برای به دست آوردن تجربه این کار را انجام می دهد. بعضی اوقات هم به علت درد یا خارش روی لثه های خود که احتمالا زمان دندان درآوردنش است از اشیا یا سینه مادر برای تسکین استفاده می کند. البته در این هنگام به علت ضعیف بودن عضلات فک و دهان گازگرفتن بچه اصلا دردناک نیست و مادر هم واکنش بدی ندارد اما به تدریج و با درآمدن دندان ها عکس العمل اطرافیان متفاوت می شود.

▪ آیا این مشکل طبیعی است؟

بله، این عمل کاملا طبیعی است. معمولا گاز گرفتن آنها از ۶ ۵ ماهگی شروع می شود و تا ۳ سالگی ادامه می یابد و اوج آن هم بین ۲ ۵/۱ سالگی است اما اگر بعد از ۳ سالگی ادامه یابد حتما به درمان نیاز دارد و آنچه اهمیت زیادی دارد آن است که همیشه باید در مقابل گازگرفتن کودک واکنش نشان داد و اینجاست که مقابله صحیح والدین می تواند مانع از رفتار نادرست بچه شود زیرا اگر نتوانیم این عمل را کنترل کنیم کودک و خانواده، در آینده با مشکلات جدی تری روبرو خواهند شد. اغلب واکنش های نابه جا و غلط خانواده باعث ادامه روند گازگرفتن می شود.

▪ منظورتان از برخوردهای غلط و نابه جای خانواده ها چیست؟

بعضی از پدرومادرها فکر می کنند گازگرفتن جزیی از دنیای کودکانه است و با او همکاری هم می کنند مثلا انگشت دست خود را در دهان او قرار می دهند تا گاز بگیرد. هنگام درآمدن دندان ها می توان وسایلی که در داروخانه ها و فروشگاه های ویژه کودکان وجود دارند خریداری کرد و در اختیار کودک قرارداد تا به لثه ها بزنند.

وقتی کودک سینه مادرش را گاز می گیرد و واکنشی از جانب مادر نمی بیند بلکه با چهره رضایت مند او هم روبرو می شود، فکر می کند با گاز گرفتن، اتفاقی نمی افتد و چنین برداشت می کند که کار خوبی هم انجام داده است. در شیردهی مادر و کودک هر دو باید لذت ببرند. وقتی نیاز در مقابل نیاز قرار می گیرد تعادل در رابطه به وجود می آید. بدون شک در این رابطه مادر آسیب می بیند. رفتار والدین باید به گونه ای باشد که مانع از تداوم گازگرفتن کودک شود.

▪ راهکار چیست؟

برخورد در سنین مختلف، متفاوت است. تا قبل از ۳ سالگی باید به صورت فیزیکی مقابله کنیم. وقتی کودک خیلی کوچک است و هنگام شیرخوردن سینه مادرش را گاز می گیرد با گرفتن بینی اش باید از گازگرفتن او جلوگیری کنیم. گرفتن بینی باعث می شود بچه نتواند تنفس کند و دهانش باز شود.

در این مرحله فقط باید مهار شود. به او اخم کنید یا با صدای بلند بگویید نه. تا به تدریج و با درک ناخشنودی دیگران دست از این کار بکشد. در سن ۳ ۵/۱ سالگی به صورت کاملا ملموس و عینی عکس العمل نشان دهیم. برای تنبیه می توان با یک قطره چکان، یک قطره آبلیموی خالص را داخل دهان بچه چکاند. این مزه اصلا برای او خوشایند نیست و در عین حال آبلیمو یک ماده خوراکی بی خطر است و صدمه ای هم به او نمی زند و به مرور می توان کودک را از این عادت بد جدا کرد.

▪ و بعد از ۳ سالگی؟

بعد از ۳ سالگی، رفتاردرمانی آغاز می شود چون کودک به دوره شناختی رسیده است. به او توضیح دهید که حق نداری به دیگران آسیب برسانی و در صورت گازگرفتن دیگران تنبیه خواهی شد. تنبیه هایی که در نظر می گیریم باید از نوع محرومیتی باشد، یعنی او را از حضور در کنار دیگر کودکان یا افراد خانواده دور کنیم البته اگر او را به طور موقت و تنها در اتاقی می گذارید دقت کنید که اتاق ترسناک نباشد و مدت زمان آن به اندازه خوردن یک سیب باشد یا یک ساعت کنارش قرار دهید و بگویید بعد از زنگ زدن می توانی از اتاق خارج شوی (مثلا مدت ۳ دقیقه). با این اعمال به کودک می فهمانیم که ما در دنیایی زندگی می کنیم که اگر خشمگین شدیم حق نداریم مستقیم وارد عمل شویم.

▪ و اگر کودک ما قربانی بود چه باید کرد؟

به کودک آسیب دیده توضیح دهید که این اتفاق ممکن است رخ دهد و تو همیشه باید مراقب خودت باشی. اگر کسی تو را گاز گرفت نباید مقابله به مثل کنی و تو هم او را گاز بگیری فقط بینی اش را فشار بده و به مربی مهد یا به ما اطلاع بده. متاسفانه گاهی درگیری های بین کودکان منجر به درگیری بین والدین آنها می شود و مشاجره صورت می گیرد.

این رفتارها اصلا مناسب نیستند. در چنین مواقعی باید والدین با هم صحبت کنند تا بتوانند مشکل را حل کنند و اگر اطلاعات درستی درباره نحوه برخورد با گازگرفتن دارند با هم مطرح کنند و چنانچه به نتیجه نرسیدند، حتما بچه را از کودک خطاکار دور کنند. سعی کنید آموزش صحیح را از ابتدا به بچه ها بیاموزید. این جمله که اگر تو را زدند تو هم آنها را بزن کاملا غلط است. رفتار منفی در هر صورت منفی است حتی اگر حق با بچه ما باشد.

▪ آیا ممکن است آسیب جدی به فرزندمان وارد شود؟

آسیب جدی وارد نمی شود. دهان کودک تمیز است و آرواره های او هم آنقدر قوی نیست که صدمه ای برساند ولی شاید ترس در کودک باقی بماند. موضوع را خیلی بزرگ نکنید که فاجعه ای رخ داده است. دیده شده والدین کودک را به پزشک قانونی هم برده اند واکنش های عجولانه والدین باعث می شود کودک تصور کند اتفاق خاصی افتاده است. این موضوع در مهدکودک ها خیلی شایع است و با حفظ آرامش و حوصله می توان مشکل را برطرف کرد.

   پرنیان پناهی